آیا عدم امنیت جانی زوجه می تواند دلیلی بر عدم تمکین باشد؟ - وبلاگ خطاطی

به گزارش وبلاگ خطاطی، با جاری شدن صیغه نکاح بین پسر و دختر و رسمیت یافتن ازدواج هریک نسبت به یکدیگر دارای حقوق و تکالیفی می شوند که رعایت نکردن این حقوق و تکالیف بعضا جرم محسوب شده و مجازات هایی را به همراه دارد. یکی از وظایفی که زوجین در قبال یکدیگر دارند، بحث تمکین است. آنچه در عرف از مفهوم تمکین (به معنای خاص کلمه و در نظام خانواده) به ذهن متبادر می گردد، عبارت است از: اطاعت خانم از خواسته های همسرش. تمکین دو مفهوم عام و خاص دارد که در ادامه با این دو مفهوم آشنا می شویم.

اما قبل از آنالیز تمکین ضروری است بدانید که تمکین یک حکم مطلق و بی چون و چرا نیست و یک سری استثنائاتی در قانون برای آن پیش بینی شده که به موجب آن زن می تواند از شوهرش اطاعت نکند و درعین حال از تمام حقوقی که دارد، برخوردار شود. یکی از موارد مشروع عدم تمکین زوجه نداشتن امنیت جانی او در کنار شوهر است. در این نوشتار می خواهیم به آنالیز این موضوع بپردازیم که در چه شرایطی زوجه می تواند با استناد به عدم امنیت جانی از شوهر تمکین نکند؛ اما قبل از آنالیز این موضوع ضروری است با دو مفهوم عام و خاص تمکین و مفهوم عدم تمکین آشنا شویم.

تمکین در معنای عام

تمکین به معنای عام عبارت است از اینکه خانم وظایف خود را نسبت به همسر انجام بدهد و از او در حدود قانون و عرف اطاعت نماید و ریاست شوهر را در خانواده پذیرا باشد. به موجب ماده 1105 قانون مدنی در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است؛ بنابراین تمکین عام عبارت است از خوش رفتاری یا حسن معاشرت همسر با شوهر خویش و اطاعت از خواسته های مشروع او. البته اگر آقایی از همسرش توقعات نامشروع یا نامتعارفی داشته باشد، خانم مکلف به اطاعت از او نیست. به عنوان مثال اگر آقا برخلاف عرف از خروج همسر خود از منزل و بازدید خانواده و دوستان جلوگیری کند، رفتارش سوءِ معاشرت تلقی می شود.

تمکین در معنای خاص

منظور از تمکین خاص اطاعت زن از احتیاج های غریزی مرد است. در واقع منظور از تمکین خاص این است که زن باید همواره برای رابطه جنسی با شوهر آماده باشد. البته تمکین خاص امر مطلقی نیست و زن موظف به انجام این امر طبق زمان، مکان و عرف است؛ بنابراین مواردی هم وجود دارد که زن مجاز است تمکین نکند. برای مثال در شرایطی که شوهر به یکی از بیماری های مقاربتی جنسی مبتلا باشد یا اینکه زن بیمار باشد و رابطه جنسی برای سلامتی او مضر باشد و همچنین در مواردی هم که مانع شرعی وجود داشته باشد، زوجه مجاز به عدم تمکین خواهد بود.

گفتنی است که این وظیفه فقط مخصوص زن نیست و مرد هم در حد معمول باید با همسر خود رابطه جنسی برقرار کند؛ اما همان طور که گفته شد این تمکین یک حکم همیشگی و بی چون و چرا نیست و یک سری استثنائاتی در قانون پیش بینی شده است که در آن شرایط زن می تواند از شوهرش اطاعت نکند و درعین حال از همه حقوقی که دارد، برخوردار شود.

مفهوم عدم تمکین

همان طور که در ابتدا اشاره شد، هنگامی که عقد ازدواج میان دو نفر منعقد شود، هریک از طرفین دارای حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر می شوند. بعضی از این تکالیف مشترک و بعضی از آن ها اختصاصی هستند. دو تکلیف مشترک میان زوجین که در قانون مدنی به آن اشاره شده، عبارت است از: حسن معاشرت و معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد. منظور از حسن معاشرت این است که زن و شوهر باید با خوش رویی، مسالمت و احترام با یکدیگر رفتار نمایند.

منظور از معاضدت در تشیید مبانی خانواده این است که زوجین یکدیگر را کمک نمایند. برای مثال معمولاً تأمین هزینه های زندگی و کسب درآمد برعهده مرد و اداره امور داخلی منزل برعهده زن است. در این حالت انجام هر یک از این امور از جانب زن و مرد به معنای معاضدت خواهد بود و در صورتی که هریک از آن ها از انجام این امور خودداری نمایند، می توان گفت که به تکلیف خود در مورد معاضدت عمل ننموده اند.

افزون بر این تکالیف مشترک که در قانون مدنی برای زن و شوهر ذکر شده است، هریک از زوجین دارای تکالیف اختصاصی نیز هستد. برای مثال مطابق قانون مدنی ریاست بر خانواده از حقوق مرد است و زن باید تکالیف قانونی مرتبط با این حق مرد را ایفا نماید. مثلاً اگر در امور مربوط به خانواده و تربیت فرزندان اختلاف نظری میان زن و شوهر وجود داشته باشد، چون ریاست خانواده برعهده مرد است، زن باید از نظر شوهر پیروی کند.

پس هرگاه هریک از زوجین به هر علت وظایف زناشویی خود را ایفا و تمکین نکند، نشوز نموده است. عدم تمکین یا به عبارتی عدم ایفای هریک از وظایف و تکالیف زناشویی خواه از نوع تکالیف مشترک باشد و خواه از نوع تکالیف اختصاصی از سوی هر یک از زوجین می تواند اتفاق بیافتد.

عدم تمکین زوجه به دلیل نداشتن امنیت جانی

تا اینجا با مفهوم تمکین و نشوز آشنا شدید؛ اما ضروری است بدانید که گاهی اوقات خودداری زوجه از تمکین مستند به وجود معاذیر مشروع و قانونی است. در این موارد با اینکه زوجه به وظایف زناشویی خود عمل نمی کند، ناشزه محسوب نمی شود. یکی از موارد موجه بودن امتناع از تمکین عدم امنیت جانی زوجه است که در ادامه به آنالیز ابعاد آن می پردازیم.

به موجب ماده 1115 قانون مدنی در صورتی که ماندن در خانه شوهر جسم، مال و یا آبروی زوجه را در خطر قرار بدهد، زوجه می تواند مسکن جداگانه انتخاب نماید و منزل شوهر را ترک کند. به موجب ماده فوق اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا اقتصادی یا شرافتی برای زن باشد، زن می تواند مسکن جداگانه اختیار کند و در صورت ثبوت ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر را نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است، نفقه برعهده شوهر خواهد بود.

منظور از خوف ضرر بدنی ترس زن از اذیت و آزار از جانب شوهر است که ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم اتفاق بیافتد. همچنین خوف ضرر شرافتی عبارت است از اینکه زن بیم داشته باشد که در اثر داد و فریاد شوهر یا فحش های ناموسی از سوی او توجه دیگران جلب شود و آبروی زن برود یا اینکه شوهر با افراد ناشایستی رفت و آمد داشته باشد و زن بیم داشته باشد که این رفت و آمد ها منجر به هتک ناموس وی شود.

به موجب ماده 1116 قانون مدنی درصورتی که اختلاف زوجین در این خصوص در دادگاه مطرح شود، مادام که محاکمه بین زوجین سرانجام نیافته باشد، محل سکنای زن به تراضی طرفین مشخص می شود و در صورت عدم تراضی محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین منزلی را مشخص خواهد نمود و درصورتی که اقربایی نباشد، خود محکمه محل مورد اطمینانی را مشخص خواهد نمود.

تصمیم دادگاه در جهت مشخص محل سکونت موقت برای زوجه تا زمان صدور رای دادگاه به صورت دستور موقت صادر می شود؛ زیرا این گونه موارد با سلامت و حیثیت اشخاص ارتباط دارد. بنابراین فوریت داشته و نمی توان تا سرانجام دادرسی و صدور حکم صبر کرد. (در مواردی که رسیدگی به امری فوریت دارد، از نهاد دستور موقت استفاده می شود.)