آوای شوم کویر یا نجوای تپه های شنی؟ - وبلاگ خطاطی

به گزارش وبلاگ خطاطی، صدای گریه که در کویر به گوش می رسد، به راستی صدای ارواح سرگردان است؟

تصور کنید که با دوستان خود به سافاری رفته اید و با ماشین خود از روی تپه های شنی به سرعت بالا و پایین می روید تا اینکه ناگهان متوجه می شوید که از گروه جدا شده و فاصله گرفته اید. در این لحظه هیچ جسمی در دید شما قرار ندارد و فقط صدایی به گوش شما می خورد. این نجوا، صدایی شبیه به صدای گریه است که گویی از هر جهت به گوش می رسد.

این صدا متعلق به ارواح سرگردان کویر نیست. بلکه فقط صدای شن ها است.

این صدای یکنواخت از فاصله 15 کیلومتری هم شنیده می گردد و از نظر بیشتر کسانی که آن را شنیده اند، صدایی شوم است.

جای تعجب ندارد که مارکو پلو این صدا را نغمه شیاطین خوانده است. البته مکان های مختلفی برای شنیدن صدای شن ها وجود دارد. این صدا بیشترا در مراکش، ولز، دره مرگ، کوپیاپو (Copiapo) و شیلی شنیده می گردد.

سال های سال دانشمندان دلیل فراوری این صدای عجیب و کر نماینده را نمی دانستند. امروزه دقیقا می دانند که تحت چه شرایطی این صدا فراوری می گردد. تپه های شنی بزرگ فقط زمانی که باد شدید باشد آغاز به آواز می نمایند، یعنی زمانی که شن ها همه روی تپه جمع شوند و به وسیله باد به اطراف پراکنده شوند. این پخش شدن ناگهانی شن ها به اطراف همراه با فراوری صدا خواهد بود.

البته این تنها شرط کافی نیست. هر دانه شنی مقدار اصطکاک دارد که شاید در برخی از دانه ها این مقدار به مقدار کافی نرسد. این اصحکاک یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار است.

به علاوه زمانی که باد آغاز به وزیدن می نماید، باید هوا در کویر خشک و بسیار گرم باشد. با این حال زمانی که صدای شن ها را متصور می شوید، شاید سوال های زیادی در فکر شما به وجود بیاید.

جواب تمام سوال ها در گزارشی است که به وسیله یک گروه بیوفیزیک که در این مورد مطالعه نموده اند، منتشر شده است. آن ها مطالعه خود را روی شن های مراکش و عمان انجام دادند. در گام اول آن ها صدایی را که به وسیله این دانه های شن فراوری می شد را به وسیله ابزار دقیق مقدار گیری کردند. شن مراکشی، صدایی با شدت 105 هرتز (G-Sharp) فراوری می کرد، ولی شن عمانی بازه ای از 9 تن صدا را دربر می گرفت که از 90 تا 150 هرتز بود. در گام بعدی آن ها 150 کیلوگرم شن را جمع آوری نموده و به آزمایشگاه بردند.

شن مراکشی دارای دانه هایی با شکل های یکنواخت تر در مقدار تقریبا 160 میکرون (سه برابر قطر موی انسان) بود ولی شن عمانی دارای مقدار های متغیر در بازه 150 تا 300 میکرون بود. آن ها برای اطمینان از صحت یافته خود که ارتباط بین مقدار سنگ و صدای فراوری شده به وسیله آن را نشان می داد، دانه های شن که به مقدار 200 تا 250 میکرون بودند را به وسیله الک جدا نموده و از آن ها برای فراوری تن تعیینی از صدا استفاده کردند.

در آخر دانشمندان پیروز نشدند که رابطه کاملا صحیح و تعریف شده ای برای صداهای فراوریی پیدا نمایند، ولی به وضوح به این نتیجه رسیدند که این صداها به مقدار و شکل دانه های شن بستگی دارد.

خبر بد این است که عده دیگری از دانشمدان توانستند این صدا ها را به وسیله مقدار کمی شن در آزمایشگاه فراوری نمایند و تعیین شد که صداها به تنش برشی دانه ها یعنی مقدار دانه ها بستگی ندارد، پس قسمتی از تئوری قبلی غلط بوده است. در تئوری قبلی تصور می شد که دانه های محرک منجر به فراوری صدای اکوداری می شدند و از این طریق انرژی آن ها مستهلک می شد.

دانه های درشت باعث فراوری صدا می شوند و تعداد دانه در این مسئله دخیل نیست. البته هنوز هم عده ای بر این باور هستند که جواب درست در تعداد زیاد یعنی میلیون ها میلیون شن نهفته است. نویسنده نشنال جئوگرافیک، استفان دوادی (Stéphane Douady) شرح می دهد:

این صدا؟ صدای عجیبی است که راز آن در میلیون دانه شنی نهفته است و در واقع این صدا حاصل از میلیون ها برخورد است.