روزشمار: 23 تیر؛ خاتمه سفر تاریخی، علمی و تحقیقاتی جِیمز کوک دریاسالار انگلیسی - وبلاگ خطاطی

به گزارش وبلاگ خطاطی، سفر تاریخی جِیمز کوک دریاسالار معروف انگلیسی به نیمکره جنوبی زمین، از 26 جولای سال 1768 میلادی شروع شده بود و سه سال به طول انجامید. این سفر در 13 جولای سال 1771 میلادی سرانجام یافت و در جریان آن، یک تیم از دانشمندان علوم طبیعی برای آنالیز گیاهان، جانوران و ساکنین نیمکره جنوبی و یک تیم برای رَصد سیاره زهره شرکت داشتند.

جیمز کوک (James Cook)، دریانورد و پوینده ای بریتانیایی بود. او سه سفر اکتشافی مهم را فرماندهی کرد که در طی آنها، بسیاری از جزایر اصلی اقیانوس آرام مانند استرالیا، زلاند نو و هاوائی، شناسائی و نقشه برداری شدند. شجاعت کوک در جستجوی منطقه ها پرخطر مانند مدار جنوبگان و منطقه صخره های مرجانی بزرگ استرالیا، توانایی در رهبری کردن افراد در شرایط سخت و مهارت فراوان در فنون دریانوردی، مساحی و نقشه برداری او را در شمار پیروز ترین کاشفان زمان خود قرار می دهد. دانشگاه جیمز کوک به افتخار وی درتانزویل استرالیا تأسیس شده است.

جیمز کوک در مارتون، کلیولند نزدیک شهرک میدلزبورو از توابع یورکشایر به دنیا آمد، اما از کودکی با خانواده اش در گریت آیتون اقامت نموده بود. او که از نوجوانی عاشق دریانوردی بود، خود نقشه برداری را آموخت و سپس به ویتبی رفت و در کشتی های حمل زغال سنگ آنجا مشغول به کار شد.

در میانه جنگ های هفت ساله، کوک در نیروی دریایی سلطنتی خدمت می کرد و در محاصره شهر کبک در سال 1759 میلادی شرکت داشت. مقامات ارتش با مشاهده استعداد وی در مساحی، مسئولیت نقشه برداری از بیشتر ورودی های رودخانه سینت لارنس را در خلال جنگ به او سپردند. مهارت های کوک بار دیگر در نقشه برداری از سواحل نیوفوندلند در دهه 1760 میلادی به کار آمد و مورد توجه انجمن سلطنتی نهاده شد.

در سال 1766 میلادی، انجمن سلطنتی به کوک مأموریت داد تا برای رصد و ثبت کردن عبور سیاره زهره از جلوی خورشید راهی اقیانوس آرام گردد. وی کشتی اِندِوِر (Endeavour) را برای این سفر برگزید. هیئت اکتشافی 94 نفره به فرماندهی کوک در 26 جولای سال 1768 میلادی بندر پلیموث را ترک کردند و در 13 آوریل سال 1769 میلادی در جزیره تاهیتی پیاده شدند. به دستور کوک دژی کوچک و یک رصدخانه در محل ساخته شد و در سوم ژوئن عملیات رصد عبور سیاره زهره از جلوی خورشید با پیروزیت به انجام رسید. هرچند به دلیل نبود ابزار پیشرفته علمی مقدار گیری دقیق این پدیده امکان پذیر نشد.

در قرن هجدهم گزارش های پراکنده ای به اروپائیان رسیده بود حاکی از این که در نیمکره جنوبی قاره ای بزرگ قرار گرفته است به نام سرزمین جنوبی (Terra Australis). انجمن سلطنتی و به ویژه الکساندر دالریمپل که یکی از اعضای آن بود، به وجود این سرزمین سخت باور داشتند و به کوک دستور داده بودند که پس از سرانجام عملیات رصد سیاره زهره، به سمت جنوب ادامه راستا دهد و به جستجوی این قاره بپردازد.

کوک یکی از اهالی تاهیتی به نام توپایا را که با آب های اقیانوس آرام آشنایی کامل داشت، به عنوان راهنما به کار گرفت. آنها با یاری وی به زلاندنو رسیدند و کوک برای اولین بار از تمام خطوط ساحلی جزایر زلاندنو نقشه برداری کرد. در نقشه او فقط چند اشتباه جزئی به چشم می خورد. وی بعلاوه تنگه کوک را که جدانماینده جزیره شمالی و جزیره جنوبی زلاندنو است، کشف کرد.

کوک سپس به سمت غرب راند تا به استرالیا رسید و کرانه های شرقی آن را کاوش کرد. کاشفان در ساحل خلیج کوچکی پا به خشکی گذاشتند و برای نخستین بار فرصتی یافتند تا نظری به گیاهان و جانوران استرالیا بیندازند و با بومیان دیدار نمایند. این محل که نخستین مستعمره نشین بریتانیا در استرالیا شد، پوشش گیاهی بسیار متنوعی داشت. از این رو کوک آن را خلیج گیاه شناسی نامید.

کوک پس از ترک خلیج راستا خود را در امتداد ساحل به سوی شمال ادامه داد. یک اتفاق در هنگام سفر سبب شد تا کوک صخره های مرجانی بزرگ استرالیا راهم کشف کند. در 11 ژوئن سال 1770 میلادی، کشتی او به یکی از این صخره های زیرآبی برخورد و به گِل نشست. ایندیوور از این حادثه آسیب فراوان دید و ناگزیر به دهانه رودخانه ای که اکنون ایندیوور نامیده می گردد در شمال شرقی استرالیا راهنمایی شد. تعمیر کشتی حدود هفت هفته طول کشید. هیئت اکتشافی این فرصت را برای آنالیز شرایط زندگی سکنه محلی و گیاهان و جانوران غنیمت دانستند. چنان که جوزف بنکس و دانیل سولاندر در مدت توقف در خشکی مجموعه بزرگی از نمونه گیاهان آن نواحی را جمع آوری کردند. کانگوروی خاکستری هم احتمالاً در همین زمان شناسایی و نام آن از زبان محلی بومیان (Guugu-Yimidhirr) به زبان انگلیسی وارد شد.

پس از آماده شدن کشتی، کوک راه بازگشت را در پیش گرفت و پس از عبور از تنگه تورس میان استرالیا و گینه نو، پیمودن راستا غربی و دور زدن دماغه امید نیک، پس از حدود سه سال در 13 جولای 1771 میلادی به بریتانیا بازگشت.

یادداشت های کوک بلافاصله پس از رسیدنش منتشر شد و اگرچه در محافل علمی او را همانند یک قهرمان بزرگ داشتند، در میان عامه مردم جوزف بنکس گیاه شناس اشراف زاده مقبولیت بیشتری یافت.

در همین روز:

• آتش سوزی بزرگ شهر رُم مرکز امپراتوری روم (64 میلادی)
• تشکیل قدیمی ترین ارتش دنیا در سوئیس در دوره تازه (1400 میلادی)
• روز استقلال رومانی از امپراتوری عثمانی (1878 میلادی)
• امضای قرارداد اتحاد بین شوروی و انگلستان در جریان جنگ دنیای دوم (1941 میلادی)
• برگزاری فینال جام دنیای 2014 در برزیل (2014 میلادی)